O Νόμος 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, όπως τροποποιήθηκε από τους ν. 3996/2011, τον ν. 4019/2011 και τον ν. 4161/2013 έχει ήδη εφαρμοστεί για χιλιάδες δανειολήπτες σε όλη την Ελλάδα, για τους οποίους τα Ειρηνοδικεία εφαρμόζοντας τις διατάξεις του, προέβησαν στην έκδοση εξαιρετικά ευνοϊκών αποφάσεων για την ρύθμιση των οφειλών τους ή ακόμα και την απαλλαγή τους για μέρος από αυτές.
Πρόκειται για το ελληνικό δίκαιο της αστικής αφερεγγυότητας που έρχεται να δώσει λύση σε όσους αντιμετωπίζουν ουσιαστική αδυναμία να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις.
1. Ποιος μπορεί να ενταχθεί στις ευεργετικές διατάξεις του ν. 3869/2010;
Κάθε φυσικό πρόσωπο, ιδιώτης ή επαγγελματίας αρκεί να μην είναι έμπορος. Όσοι έχουν την εμπορική ιδιότητα υπάγονται αποκλειστικά στις διατάξεις του Πτωχευτικού Κώδικα και όχι σε αυτές του ν. 3869/2010.
Το πρόσωπο που υπάγεται στη διαδικασία πρέπει να έχει μόνιμη αδυναμία πληρωμής των οφειλών του, στην οποία να έχει περιέλθει χωρίς δόλο.
2. Πότε κάποιος είναι έμπορος;
Έμπορος είναι κάποιος που κατά σύνηθες επάγγελμα ασκεί εμπορικές πράξεις και έχει την εμπορία σαν κύριο επάγγελμα. Έμποροι δεν είναι όσοι ασκούν μικροεμπορία (π.χ. ψιλικατζής, οδηγός ταξί, ηλεκτρολόγος, υδραυλικός, κτηνοτρόφος, δασοκόμος, ψαράς κ.λπ.) γιατί η εργασία τους στηρίζεται περισσότερο στην σωματική τους καταπόνηση και την άσκηση χειρωνακτικής εργασίας παρά στην εμπορία. Έμπορος είναι και ο ομόρρυθμος εταίρος εμπορικής Ο.Ε. ή Ε.Ε., όχι όμως και όποιος κατέχει μερίδιο σε ΕΠΕ ή μετοχές σε Α.Ε. (πλην του μεγαλομετόχου της). Πάντως, ορθό είναι η κατοχή ή όχι εμπορικής ιδιότητας να κρίνεται περιπτωσιολογικά.
3. Πόσες φορές μπορεί κάποιος να υπαχθεί στις διατάξεις του ν. 3869/2010;
Η ρύθμιση του ν. 3869/2010 είναι προσωποπαγής και το κάθε πρόσωπο μπορεί να υπαχθεί στη ρύθμιση μόνο μία φορά στη ζωή του.
4. Ποιες οφειλές υπάγονται στις διατάξεις του ν. 3869/2010;
Στις διατάξεις του ν. 3869/2010 υπάγονται όλες οι ληξιπρόθεσμες οφειλές, όχι μόνο οι οφειλές προς πιστωτικά ιδρύματα ( τράπεζες ). Εξαιρούνται οι οφειλές που έχουν αναληφθεί ένα έτος πριν την υποβολή της αίτησης στη Ειρηνοδικείο, καθώς και οι οφειλές που προέκυψαν από αδικοπραξία που τελέστηκε με δόλο, διοικητικά πρόστιμα, χρηματικές ποινές, φόρους και τέλη προς το Δημόσιο και του Ο.Τ.Α., τέλη προς ΝΠΔΔ και εισφορές προς οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης και ασφαλιστικά ταμεία, καθώς και δάνεια από Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης.
5. Ποια είναι τα στάδια της διαδικασίας υπαγωγής στον ν. 3869/2010 πριν την υποβολή της αίτησης στο Ειρηνοδικείο;
α) Συγκέντρωση οφειλών από τους πιστωτές: Κατόπιν αιτήσεως των οφειλετών, οι πιστωτές υποχρεούνται να τους παρέχουν αναλυτική κατάσταση των προς αυτούς οφειλών τους κατά κεφάλαιο, τόκους, έξοδα και τρέχον επιτόκιο μέσε σε 10 εργάσιμες ημέρες.
Ο Εξωδικαστικός Συμβιβασμός έχει πλέον καταργηθεί μετά την θέση σε ισχύ του ν. 4161/2013.
6. Ποιο είναι το αρμόδιο Δικαστήριο για την εκδίκαση της αίτησης;
Αρμόδιο είναι το Ειρηνοδικείο της κατοικίας ή της συνήθους διαμονής του οφειλέτη που δικάζει με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (ανακριτικό σύστημα).
7. Τι πρέπει να περιέχει η αίτηση που κατατίθεται ενώπιον του Ειρηνοδικείου;
Η αίτηση που κατατίθεται ενώπιον του Ειρηνοδικείου πρέπει να περιέχει: α) κατάσταση της περιουσίας του οφειλέτη, β) κατάσταση των κάθε είδους εισοδημάτων του οφειλέτη και της συζύγου του, γ) αναλυτική κατάσταση πιστωτών και απαιτήσεων κατά κεφάλαιο, τόκους και έξοδα και δ) σχέδιο διευθέτησης οφειλών που να λαμβάνει με εύλογο τρόπο και συσχέτιση τα συμφέροντα των πιστωτών και την περιουσία, τα εισοδήματα και την οικογενειακή κατάσταση του οφειλέτη.
Το σχέδιο διευθέτησης των οφειλών πρέπει να είναι εύλογο και να μπορεί να εξυπηρετηθεί από τον οφειλέτη χωρίς να θυσιάζεται όμως η αξιοπρεπής του διαβίωση.
Με την κατάθεση της αίτησης στο Ειρηνοδικείο, ορίζεται και δικάσιμος συζήτησής της και ημερομηνία επικύρωσης του ενδεχόμενου προδικαστικού συμβιβασμού ή, σε περίπτωση μη επίτευξής του, ημερομηνία έκδοσης προσωρινής διαταγής που αναστέλλει τα καταδιωκτικά μέτρα σε βάρος του οφειλέτη και της περιουσίας του και απαγορεύει την νομική ή πραγματική μεταβολή της μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αίτησης. Παράλληλα, καθορίζεται και το ποσό που θα καλείται ο οφειλέτης να καταβάλλει στους πιστωτές του για το ως άνω διάστημα. Είναι δυνατό να ορίζονται και μηδενικές καταβολές.
Από την κατάθεση της αίτησης μέχρι και ημερομηνία επικύρωσης του ενδεχόμενου προδικαστικού συμβιβασμού ή, σε περίπτωση μη επίτευξής του, ημερομηνία έκδοσης προσωρινής διαταγής αναστέλλονται αυτοδίκαια τα καταδιωκτικά μέτρα σε βάρος του οφειλέτη και της περιουσίας του.
Μέσα σε ένα πέντε (5) ημέρες από την κατάθεση της αίτησης πρέπει επίσης να κατατεθεί στη γραμματεία του Ειρηνοδικείου υπεύθυνη δήλωση για την ορθότητα και πληρότητα των ως άνω καταστάσεων (α) κατάσταση της περιουσίας του οφειλέτη, β) κατάσταση των κάθε είδους εισοδημάτων του οφειλέτη και της συζύγου του, γ) αναλυτική κατάσταση πιστωτών και απαιτήσεων κατά κεφάλαιο, τόκους και έξοδα) που περιλαμβάνονται στην αίτηση και για τυχόν μεταβιβάσεις εμπραγμάτων δικαιωμάτων στις οποίες ο οφειλέτης έχει προβεί κατά την τελευταία τριετία πριν την υποβολή της αίτησης, καθώς και όλα τα έγγραφα που έχει στη διάθεσή του μέχρι εκείνη τη στιγμή, χωρίς ποινή απαραδέκτου σε περίπτωση μη κατάθεσής τους.
8. Τι γίνεται μετά την κατάθεση της αίτησης;
Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την κατάθεσή της, η αίτηση πρέπει να επιδοθεί στους πιστωτές με πρόσκληση να υποβάλλουν τις απόψεις τους επ’ αυτής και να δηλώσουν αν συμφωνούν με το σχέδιο διευθέτησης οφειλών που προτείνει ο οφειλέτης.
Ο πιστωτής λαμβάνοντας γνώση του φακέλου του οφειλέτη και είναι δυνατό να προτείνει εγγράφως απόψεις.
Η αίτηση πρέπει επίσης να επιδίδεται και στους εγγυητές, αν υπάρχουν.
9. Τι συμβαίνει με τα καταδιωκτικά μέτρα;
Από την κατάθεση της αίτησης και μέχρι την ημέρα της επικύρωσης ή της συζήτησης του αιτήματος για έκδοση προσωρινής διαταγής δεν επιτρέπεται εκ του Νόμου η λήψη καταδιωκτικών μέτρων κατά του οφειλέτη, καθώς και η μεταβολή της πραγματικής και νομικής κατάστασης της περιουσίας του. Με την προσωρινή διαταγή δύναται να παραταθεί η ανωτέρω απαγόρευση μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αίτησης.
10. Τι συμβαίνει με τους τόκους;
Με την κοινοποίηση της αίτησης, οι απαιτήσεις παύουν να είναι τοκοφόρες και υπολογίζονται με την αξία που έχουν κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης. Εξαιρούνται οι απαιτήσεις που είναι εξασφαλισμένες με ειδικό προνόμιο ή εμπράγματη ασφάλεια, που συνεχίζουν να εκτοκίζονται μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αιτήσεως με επιτόκιο ενήμερης οφειλής.
11. Τι περιλαμβάνει η διαδικασία του προδικαστικού συμβιβασμού;
Ο οφειλέτης, λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις των πιστωτών, μπορεί να προβεί σε τροποποίηση επί του σχεδίου διευθέτησης των οφειλών του, προκειμένου να επέλθει ο προδικαστικός συμβιβασμός. Συμβιβασμός μπορεί να γίνει και σε κάθε στάδιο της διαδικασίας.
12. Τι συμβαίνει αν στο σχέδιο διευθέτησης οφειλών δεν ενταχθεί απαίτηση ανέγγυου πιστωτή και αυτός δεν λάβει εγγράφως θέση επ’ αυτού εντός δύο μηνών από την κατάθεση της αίτησης;
Σε αυτή την περίπτωση, η απαίτησή του αυτή αποσβέννυται. Σε κάθε περίπτωση, ο δικαστής μπορεί και αυτεπαγγέλτως να τον εντάξει στην ρύθμιση.
13. Τι συμβαίνει αν επέλθει ο προδικαστικός συμβιβασμός;
Ο Δικαστής επικυρώνει το σχέδιο διευθέτησης κατά την ημερομηνία της επικύρωσης σε περίπτωση που συγκατατίθενται στο σχέδιο πιστωτές με απαιτήσεις πάνω από το μισό του συνολικού ύψους των οφειλών του αιτούντος οφειλέτη, στους οποίους πρέπει να περιλαμβάνονται όλοι οι εμπραγμάτως εξασφαλισμένοι πιστωτές και οι πιστωτές που κατέχουν το ήμισυ τουλάχιστον των τυχόν εργατικών απαιτήσεων.
Στην περίπτωση αυτή ο Δικαστής υποκαθιστά την έλλειψη συγκατάθεσης όσων πιστωτών καταχρηστικά αντιτίθενται στον δικαστικό συμβιβασμό. Ωστόσο, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την έλλειψη συγκατάθεσης πιστωτή που δεν ικανοποιείται σε ανάλογο βαθμό με τους άλλους πιστωτές ή που αποδείξει ότι περιέρχεται σε δυσμενέστερη οικονομικά θέση από αυτή που θα περιερχόταν αν συνεχιζόταν η διαδικασία απαλλαγής του οφειλέτη ή αμφισβητείται απαίτηση από τον οφειλέτη ή οποιονδήποτε πιστωτή.
14. Τι συμβαίνει αν αποτύχει και η προσπάθεια προδικαστικού συμβιβασμού;
Στην περίπτωση αυτή, αν τα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη δεν επαρκούν, ο Δικαστής λαμβάνοντας υπόψη τα εισοδήματα του οφειλέτη και τη δυνατότητα συνεισφοράς της συζύγου του και σταθμίζοντας τις βιοτικές ανάγκες του ίδιου και των προστατευόμενων μελών της οικογένειάς του κατά τρόπο ώστε να μην θίγεται η αξιοπρεπής τους διαβίωση, ρυθμίζει τις οφειλές του με μηνιαίες καταβολές για τέσσερα χρόνια ποσού που καταβάλλεται σύμμετρα προς όλους τους πιστωτές του. Δηλαδή, το μηνιαίο ποσό που ορίζει το δικαστήριο ότι ο οφειλέτης μπορεί να εισφέρει για την κάλυψη των απαιτήσεων των πιστωτών του μοιράζεται στους πιστωτές αναλογικά με βάση το ύψος της απαίτησής τους.
15. Πότε επέρχεται η απαλλαγή του οφειλέτη από το υπόλοιπο των οφειλών του;
Η απαλλαγή του οφειλέτη από το υπόλοιπο των οφειλών του επέρχεται αν εκπληρώσει την ως άνω τετραετή ρύθμιση και μόνο όταν αυτή ολοκληρωθεί.
Αν ο οφειλέτης καθυστερήσει για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του από την ρύθμιση ή αν δυστροπεί επανειλημμένα, εκπίπτει από αυτήν και οι απαιτήσεις επανέρχονται στο ύψος που έχουν πριν την υποβολή της αίτησης στο Ειρηνοδικείο.
16. Τι συμβαίνει με εξαιρετικές περιπτώσεις οφειλετών;
Σε περιπτώσεις οφειλετών με χρόνια ανεργία ή σοβαρά προβλήματα υγείας ή άλλες περιπτώσεις που ο οφειλέτης λαμβάνει πολύ χαμηλό εισόδημα που δεν επαρκεί ούτε για την κάλυψη των βιοτικών αναγκών του και αν δεν συντρέχει υπαιτιότητά του, το Δικαστήριο μπορεί να δώσει περίοδο χάριτος με πολύ χαμηλές ή και μηδενικές καταβολές και να εξετάσει εκ νέου την αίτηση του οφειλέτη μετά από τουλάχιστον πέντε μήνες.
17. Τι γίνεται με τα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη;
Αν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία στο όνομα του οφειλέτη, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει τον ορισμό εκκαθαριστή για την ρευστοποίησή τους και την ικανοποίηση των δανειστών.
18. Μπορεί να εξαιρεθεί από την ρευστοποίηση η κύρια κατοικία του οφειλέτη;
Ναι. Ο οφειλέτης μπορεί με αίτημά του να ζητήσει την διάσωση της κύριας κατοικίας του από την ρευστοποίηση αν η αξία της δεν ξεπερνά το όριο του αφορολογήτου προσαυξημένο κατά 50%.
Στην περίπτωση αυτή ορίζονται καταβολές μέχρι του ποσού που αντιστοιχεί στο 80% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου και για χρονικό διάστημα ανάλογο με τη σχετική σύμβαση και σε κάθε περίπτωση μέχρι 35 έτη με επιτόκιο είτε μέχρι αυτό της ενήμερης οφειλής είτε μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο επιτόκιο που ίσχυε σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος αναπροσαρμοζόμενο με επιτόκιο αναφοράς αυτό των Πράξεων της Κύριας Αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ (κυμαινόμενο επιτόκιο) ή σε περίπτωση ορισμού σταθερού επιτοκίου που είναι και η πλέον ευχερής λύση για τον υπολογισμό της δόσης που θα κληθεί ο οφειλέτης να καταβάλλει, το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου για ανάλογη της ρύθμισης περίοδο όπως προκύπτει από το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδας και χωρίς ανατοκισμό.
Στην περίπτωση αυτή οι απαιτήσεις πιστωτών με εμπράγματη ασφάλεια (προσημείωση υποθήκης ή υποθήκη) ικανοποιούνται προνομιακά.
19. Τι συμβαίνει αν κάποιος έχει ιδανικό μερίδιο ή μόνο την ψιλή κυριότητα ή επικαρπία στην κύρια κατοικία του;
Και σε αυτές τις περιπτώσεις ισχύει η προστασία της κύριας κατοικίας του, σύμφωνα με το ν. 3996/2011 που διευκρίνισε ως προς το σημείο αυτό τον ν. 3869/2010.
20. Τι συμβαίνει σε περίπτωση ύπαρξης εγγυητή;
Η ρύθμιση του ν. 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα είναι προσωποπαγής και αφορά μόνο στον αιτούντα οφειλέτη. Αν σε κάποια από τις υποχρεώσεις του υπάρχει εγγυητής, η τυχόν ρύθμιση των υποχρεώσεων του οφειλέτη δεν επηρεάζει τη σχέση μεταξύ πιστωτών και εγγυητή.
Στην περίπτωση αυτή ο εγγυητής θα πρέπει, αν θεμελιώνει τις προϋποθέσεις του Νόμου, να κάνει δική του αίτηση υπαγωγής σε αυτόν, περιλαμβάνοντας και τις οφειλές για τις οποίες ενέχεται ως εγγυητής.
Όταν κάποιος καταφεύγει στις διατάξεις του ως άνω νόμου για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και ενέχεται σε κάποια οφειλή ως εγγυητής, καλό είναι να την περιλάβει στο σχέδιο διευθέτησης των οφειλών του ώστε να περιληφθεί στη ρύθμιση σε περίπτωση που κληθεί σε καταβολές.
21. Τι συμβαίνει με την απόφαση που εκδίδει το Ειρηνοδικείο;
Η απόφαση που ρυθμίζει τις οφειλές του αιτούντος είναι άμεσα εκτελεστή, ακόμα και αν οι πιστωτές κάνουν έφεση ή αναίρεση, όπως έχουν δικαίωμα.
22. Τι συμβαίνει αν ο οφειλέτης δεν δηλώσει ειλικρινώς τα περιουσιακά του στοιχεία και τα εισοδήματά του στην ως άνω διαδικασία;
Σε αυτή την περίπτωση και με την επιφύλαξη τυχόν ποινικής ευθύνης η αίτησή του απορρίπτεται και δεν μπορεί να επανέλθει αν δεν περάσουν δύο έτη.
23. Για πόσο χρόνο επιτρέπεται να τηρούνται τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς του οφειλέτη από τους πιστωτές μετά την επέλευση της απαλλαγής του;
Για τρία έτη το πολύ.
