Τα Ασφαλιστικά Μέτρα Νομής είναι μια ειδικότερη μορφή ασφαλιστικών μέτρων που λαμβάνονται από το Δικαστήριο για την προστασία δικαιώματος νομής ή κατοχής επί κινητών ή ακίνητων πραγμάτων, εφόσον πρόκειται για επείγουσα περίπτωση ή για να αποτραπεί επικείμενος κίνδυνος.
Ας δούμε όμως την σημασία των εννοιών «νομή» και «κατοχή» :
Νομή είναι η φυσική εξουσία που έχει κανείς πάνω σε ένα πράγμα και η συμπεριφέρεται σαν να είναι κύριός του π.χ. όταν ενοικιάζει το πράγμα σε κάποιον άλλο , καλλιεργεί ένα χωράφι κλπ.
Κατοχή είναι η φυσική εξουσία που έχει κάποιος πάνω σε ένα πράγμα , αναγνωρίζοντας ότι δεν ανήκει σε αυτόν , π.χ. είναι ο μισθωτής ενός διαμερίσματος και αναγνωρίζει ότι η κυριότητα ανήκει στον εκμισθωτή.
Συχνά, λοιπόν, δημιουργούνται διαφορές σχετικά με την νομή και κατοχή πραγμάτων και η προσβολή της νομής από την οποία επιθυμεί να μας προστατέψει ο νομοθέτης εκδηλώνεται είτε με αποβολή από την νομή είτε με την διατάραξη αυτής , δηλαδή την δημιουργία εμποδίων στον νομέα στην ελεύθερη άσκησή της.
Συνήθεις περιπτώσεις προσβολής νομής είναι η επίρριψη μπάζων στο οικόπεδό από κάποιο γείτονα, η μετακίνηση της περίφραξης από τον γείτονα έτσι ώστε να περνάει τα όρια του οικοπέδου του φτάνοντας στο δικό μας κλπ. Πολύ συχνές είναι οι περιπτώσεις που οι Τράπεζες ασκούν ασφαλιστικά μέτρα νομής σε όσους έχουν δανειστεί από αυτές για την αγορά μηχανημάτων για την επιχείρησή τους ή αυτοκινήτων και δεν πληρώνουν τις δόσεις τους, στις περιπτώσεις που ο δανεισμός γίνεται με παρακράτηση κυριότητας από την Τράπεζα.
Για να προστατέψει κανείς το δικαίωμα νομής του, μπορεί να ασκήσει αγωγή (αγωγή νομής) ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου. Μέχρι όμως να ασκήσει την αγωγή ή μέχρι να εκδικαστεί αυτή από το δικαστήριο , συντομότερος τρόπος για να προστατευτεί είναι με την ειδική διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων νομής.
Το «κλειδί» για να γίνει δεκτή ή όχι η αίτηση των ασφαλιστικών μέτρων νομής είναι να συντρέχει η έννοια του κατεπείγοντος, ενώ αρκεί η πιναθονολόγηση ότι ο αιτών είναι νόμιμος κύριος ή νομέας του πράγματος, κάτι ο οποίο ούτως ή άλλως θα κριθεί οριστικά στην κύρια δίκη επί της αγωγής.
Μπορεί λοιπόν, για παράδειγμα, η Τράπεζα που έχει μεταβιβάσει την νομή αυτοκινήτου με όρο παρακράτησης κυριότητας μέχρι την εξόφληση του δανείου που έχει χορηγήσει για την απόκτησή του να επικαλεστεί ότι γίνεται κακή χρήση και μη σωστή συντήρηση του οχήματος από τον αντίδικο και γι’ αυτό να ζητήσει να της επιστραφεί το αυτοκίνητο.
Αρμόδιο καθ’ ύλη δικαστήριο για την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων νομής είναι το Ειρηνοδικείο. Αν το επίδικο πράγμα είναι ακίνητο, τότε αρμόδιο είναι το Ειρηνοδικείο της περιφέρειας στην οποία βρίσκεται το ακίνητο, ενώ αν πρόκειται για πράγμα αρμόδιο είναι το Ειρηνοδικείο της περιφέρειας κατοικίας του εναγόμενου.
Στην πράξη, λοιπόν, κατατίθεται η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων στην Γραμματεία του Ειρηνοδικείου και προσδιορίζεται η ημερομηνία της συζήτησης. Πολύ σημαντικό είναι να έχουμε υπόψιν ότι για να καταθέσουμε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων νομής, πρέπει ή να έχουμε καταθέσει ήδη αγωγή για την προστασία του δικαιώματός μας ή να την καταθέσουμε εντός της προθεσμίας που θα ορίσει ο δικαστής που αποφάσισε για την αίτηση των ασφαλιστικών μέτρων. Η αίτηση των ασφαλιστικών μέτρων πρέπει να περιλαμβάνει τους λόγους και τα πραγματικά γεγονότα με βάση τα οποία πιθανολογείται ότι ο αιτών έχει το δικαίωμα που επικαλείται πάνω στο πράγμα και για την προστασία του οποίου κάνει την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων (π.χ. επειδή είναι κύριος), τους λόγους που αποδεικνύουν ότι συντρέχει η έννοια του κατεπείγοντος, τα πραγματικά περιστατικά που συνιστούν την αποβολή της νομής ή της κατοχής από το πράγμα, το μέτρο που προτείνει ο αιτών για την προστασία του ,χωρίς όμως η πρότασή του να δεσμεύει το δικαστήριο.
Ο νόμος δίνει την δυνατότητα στον Δικαστή , εφόσον κρίνει ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη και σοβαρός λόγος , να εκδώσει προσωρινή διαταγή σχετικά με μέτρα που πρέπει να ληφθούν αμέσως με την κατάθεση της αίτησης των ασφαλιστικών μέτρων , προκειμένου να προστατευθεί ο αιτών από τον αντίδικο κατά την άσκηση του δικαιώματος της νομής ή κατοχής του πάνω στο διαφιλονικούμενο πράγμα. Η προσωρινή διαταγή συζητείται μέσα σε δύο μέρες από την κατάθεση της αίτησης και ισχύει μέχρι την συζήτηση επί της αιτήσεως των ασφαλιστικών.
Ο διάδικος εναντίον του οποίου στρέφεται η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων νομής , μπορεί προς υπεράσπισή του να ισχυριστεί ότι δεν συντρέχει η προϋπόθεση του κατεπείγοντος, ότι ο αιτών ήταν αυτός που πρώτος προσέβαλε παράνομα την νομή του, ότι έχει περάσει ένα έτος από τότε που είχε συμβεί το γεγονός της διατάραξης της νομής και έχει συμπληρωθεί ο χρόνος παραγραφής κτλ. ενώ μπορεί να καταθέσει και ο ίδιος ανταίτηση ασφαλιστικών μέτρων νομής.
Η απόφαση αναφέρει το ασφαλιστικό μέτρο και το δικαίωμα στην διασφάλιση του οποίου αποσκοπεί ή την κατάσταση που πρέπει να ρυθμιστεί. Μπορεί ο δικαστής με την απόφασή του να διατάξει το ασφαλιστικό μέτρο που κρίνει πρόσφορο για την συγκεκριμένη περίπτωση , χωρίς να δεσμεύεται από τις προτάσεις του αιτούντος. Ειδικότερα μπορεί να διαταχθεί να επιτρέπονται ή να απαγορεύσει πράξεις νομής ή κατοχής ή να αποφασίσει ότι θα έχει την νομή ή την κατοχή ένας από τους αντιδίκους.
Επειδή η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ασκείται και λειτουργεί παράλληλα με την αγωγή και η απόφαση επί των ασφαλιστικών ισχύει μέχρι να εκδοθεί δικαστική απόφαση κατά την τακτική διαδικασία , η απόφαση του Ειρηνοδικείου δεν διατάσσει μέτρα που επιφέρουν αμετάκλητο αποτέλεσμα, όπως π.χ. την κατεδάφιση μιας οικοδομής.
Μπορεί όμως να απαγορεύσει τη συνέχιση οποιασδήποτε οικοδομικής εργασίας και αν υπάρχει κίνδυνος επειδή το οικοδόμημα θα μείνει ημιτελές μπορεί να διαταχθεί να γίνουν οι απαραίτητες οικοδομικές εργασίες προς αποτροπή κάθε κινδύνου. Έχει , λοιπόν , το δικαστήριο την ευχέρεια να προτείνει έναν συνδυασμό ενεργειών και μέτρων που θεωρεί πρόσφορα στην προκειμένη περίπτωση.
Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι αποφάσεις επί ασφαλιστικών μέτρων νομής είναι οι μόνες αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων που μπορούν να προσβληθούν με έφεση. Επίσης χρειάζεται να προσέξουμε ότι η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων νομής δεν διακόπτει την παραγραφή.
