Είναι αρκετές οι περιπτώσεις εκείνες στις οποίες οι ιδιώτες υφίστανται ζημία με την ευρεία έννοια του όρου από πράξεις ή ενέργειες των υπαλλήλων των δημόσιων υπηρεσιών και ΟΤΑ αλλά ΝΠΔΔ, οι οποίοι ανήκουν στο δυναμικό του Δημοσίου. Έναντι αυτής της ζημίας όμως, και για την αποκατάσταση αυτής προβλέπεται από διάφορες διατάξεις η προστασία των ιδιωτών έναντι του Δημοσίου.
Έτσι, σύμφωνα με τα άρθρα 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα προβλέπεται η ευθύνη εν γένει του Δημοσίου έναντι των ιδιωτών σε περίπτωση ζημίας τους. Για την εφαρμογή, βέβαια, των διατάξεων αυτών πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις: α) να έχει συντελεστεί από την πλευρά οργάνων του δημοσίου (συμπεριλαμβανομένου των ΟΤΑ και των ΝΠΔΔ) νόμω αντίθετη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψη αυτής , β) αυτή η παράνομη ενέργεια να έχει συντελεστεί κατά την διάρκεια άσκησης των καθηκόντων τους και ενάσκησης της δημόσιας εξουσίας τους απέναντι στους ιδιώτες, γ) να έχει προκληθεί ζημία στον ιδιώτη η οποία μπορεί να είναι είτε υλική είτε ηθική και να συνίσταται είτε σε θετική ζημία είτε σε διαφυγόντα κέρδη, δ) να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια της παράνομης ενέργειας με την ζημία, τουτέστιν η ζημία να είναι εξολοκλήρου απόρροια της προγενέστερης αυτής παράνομης ενέργειας.
Με την πλήρωση όλων των παραπάνω προϋποθέσεων, το Δημόσιο υποχρεούται είτε σε αποζημίωση είτε σε χρηματική ικανοποίηση προς αποκατάσταση της ζημίας. Η διαφορά των δύο εννοιών, αποζημίωσης αφενός και χρηματικής ικανοποίησης αφετέρου, συνίσταται στο ότι η αποζημίωση αφορά ζημία υλική, ζημία δηλαδή που αφορά στην περιουσία είτε πρόκειται για την μείωση του ενεργητικού (θετική ζημία) είτε για την ματαίωση αύξησης αυτού (αποθετική ζημία-διαφυγόν κέρδος). Από την άλλη, κάνουμε λόγο για χρηματική ικανοποίηση όταν η ζημία σχετίζεται με προσβολή της προσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένου όλων των εκφάνσεων αυτής και ειδικά την ηθική αξία του ατόμου η οποία σχετίζεται με την τιμή, αξιοπρέπεια και υπόληψη του ατόμου, δικαιώματα τα οποία κατοχυρώνονται στα άρθρα 57 και 59 αλλά και 932 του Αστικού Κώδικα ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ευθύνη του Δημοσίου από αδικοπραξία. Στην τελευταία αυτή περίπτωση μπορεί να ζητηθεί λόγω θανάτου προσώπου που προέκυψε από την με ευρεία έννοια ενέργεια του Δημοσίου χρηματική ικανοποίηση και από την οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης.
Η άσκηση αυτή των δικαιωμάτων προς αποζημίωση από την πλευρά των ιδιωτών μπορεί να γίνει με την άσκηση του ένδικου βοηθήματος της αγωγής, το οποίο προβλέπεται στα 71 επ. του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, ενώπιον των τριμελών Διοικητικών Πρωτοδικείων της χώρας σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 1 ΚΔΔ σε συνδυασμό με το άρθρο 2 παρ. 2 Ν.1406/1983. Την τοπική αρμοδιότητα ορίζει η έδρα της δημόσιας αρχής, η οποία ευθύνεται για την έκδοση της πράξης ή την εκτέλεσης της υλικής ενέργειας ή και τις παραλείψεις αυτών.
Θα πρέπει εν προκειμένω να τύχει ιδιαίτερης προσοχής και η ύπαρξη προθεσμίας των 5 ετών, μέσα στην οποία πρέπει να ασκηθεί η αγωγή, τουτέστιν να κατατεθεί στο αρμόδιο δικαστήριο και να επιδοθεί από τον ενάγοντα στον εναγόμενο.
