Ως συστήματα βιντεοεπιτήρησης, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της οδηγίας 1/2011 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, λογίζονται όσα παρέχουν την δυνατότητα λήψης ή/και μετάδοσης σήματος εικόνας ή/και ήχου, από τον χώρο όπου είναι μόνιμα εγκατεστημένα προς έναν περιορισμένο αριθμό οθονών προβολής ή/και μηχανημάτων καταγραφής , και τα οποία λειτουργούν συνεχώς ή ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Δεδομένου ότι η ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά δεδομένα του ατόμου προστατεύονται από το Σύνταγμα ως θεμελιώδη δικαιώματα (Άρθρα 4 και 9Α του Συντάγματος αντίστοιχα), η εγκατάσταση καμερών ασφαλείας και κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης υπόκειται σε εύλογους περιορισμούς.
Η νομική δικαιολόγηση του επιτρεπτού της παρακολούθησης και επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων εντοπίζεται στην αρχή της αναλογικότητας (Άρθρο 4 παρ. 1 του νόμου 2472/1997), η οποία σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τηρείται, ώστε να κρίνεται νόμιμη η βιντεοεπιτήρηση.
Εξετάζεται δηλαδή αν τα συλλεγόμενα στοιχεία είναι αναγκαία και πρόσφορα για να επιτευχθεί ο σκοπός, η προστασία προσώπων και αγαθών (αρ. 2 Οδ. 1/2011), ή αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλα μέσα, ηπιότερα για την προστασία της προσωπικότητας (για παράδειγμα τακτικοί έλεγχοι από προσωπικό ασφαλείας).
Περαιτέρω, τα σηµεία εγκατάστασης των καµερών και ο τρόπος λήψης των δεδομένων πρέπει επίσης να εναρμονίζονται με τον σκοπό της καταγραφής, ώστε να μην θίγονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των παρευρισκόμενων στον χώρο.
Παράλληλα, χώροι όπου το άτομο έχει αυξημένες προσδοκίας για την ιδιωτικότητά του, όπως χώροι και προθάλαμοι τουαλετών, εξαιρούνται ρητά από την δυνατότητα εγκατάστασης καμερών (βλ. και άρθρο 6 της Οδ. 1/2011) διότι προσβάλλεται ο σκληρός πυρήνας του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή.
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Αποκλειστικά ιδιωτικός χώρος
Εάν οι κάμερες καταγράφουν αυστηρά ιδιωτικό χώρο, μη επαγγελματικό (οικία), μπορούν να εγκατασταθούν ελεύθερα, χωρίς οποιαδήποτε υποχρέωση, γνωστοποίησης προς την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ή άδεια αυτής ( ν. 2472/1997 άρθρο 3).
Ωστόσο, απαγορεύεται να λαμβάνουν εικόνα από εξωτερικό χώρο (όπως δρόμο, πεζοδρόμιο), κοινόχρηστο χώρο (της πολυκατοικίας) και γειτονικά κτίρια, διότι στην περίπτωση αυτή τελείται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων τρίτων προσώπων, συνεπώς απαιτείται η τήρηση της ρυθμιζόμενης από την Αρχή διαδικασίας (Άρθρο 6 ν. 2472, βλ. και παρακάτω).
Η εγκατάσταση δεν είναι επίσης ελεύθερη εάν οι κάμερες έχουν τοποθετηθεί για παρακολούθηση εργαζομένων στην οικία, διότι συλλέγονται προσωπικά δεδομένα τρίτων, γεγονός που προϋποθέτει τη συγκατάθεση των υποκειμένων αυτών αλλά και της Αρχής.
Εκτός του περίκλειστου ιδιωτικού χώρου, σε όλες τις λοιπές περιπτώσεις η Αρχή κρίνει ότι τελείται επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ως επεξεργασία ορίζεται κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιείται σε προσωπικά δεδομένα (ν. 2472 άρθρο 2 υπό στοιχείο δ).
Για να είναι νόμιμη, απαιτείται η αποστολή γνωστοποίησης προς την Αρχή, η οποία αναγράφει τις απαραίτητες πληροφορίες, τόσο για την έναρξη της επεξεργασίας όσο και για κάθε περαιτέρω τροποποίηση, και η οποία γνωστοποίηση καταχωρείται σε σχετικό Μητρώο.
Για την επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (σχετικών με το φύλο, την εθνικότητα κλπ.), η οποία κατ’ αρχήν απαγορεύεται, απαιτείται άδεια της Αρχής, και όχι απλώς γνωστοποίηση.
Κοινόχρηστοι χώροι πολυκατοικίας
Για την τοποθέτηση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε πολυκατοικία, απαιτείται απόφαση (με πλειοψηφία) του οργάνου, για παράδειγμα της Γενικής Συνελεύσεως των ενοίκων.
Εάν η εγκατάσταση δεν προβλέπεται από τον κανονισμό, προϋποτίθεται σχετική απόφαση τουλάχιστον των 2/3 των ενοίκων, και ύστερα έγκριση από την Γενική Συνέλευση (άρθρο 15 της Οδηγίας 1/2011 της Αρχής).
Η γνωστοποίηση και η αυστηρή τήρηση των προϋποθέσεων της οδηγίας αποτελούν κρίσιμες προϋποθέσεις για την νομιμότητα της επεξεργασίας( ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το ζήτημα της τοποθέτησης καμερών σε ανελκυστήρα, τον οποίο η Αρχή έκρινε ως χώρο όπου το άτομο έχει αυξημένη πεποίθηση για την ιδιωτικότητά του).
Χώροι εργασίας/ψυχαγωγίας, εμπορικά καταστήματα
Ομοίως, απαιτείται αποστολή γνωστοποίησης προς την Αρχή. Η εγκατάσταση επιτρέπεται κυρίως σε σημεία εισόδου και εξόδου, ταμεία, χώρους φύλαξης χρημάτων, αποθήκες και χώρους στάθμευσης. Μόνο στην περίπτωση που κρίνεται απολύτως απαραίτητο, λόγω μεγάλης οικονομικής αξίας του αγαθού ή μεγάλης έκτασης του χώρου, μπορούν να παρακολουθούνται και χώροι κίνησης πελατών.
Σε κάθε περίπτωση πάντως ενδείκνυται η ευρύτερη δυνατή οπτική γωνία λήψης και η ελάχιστη δυνατή εστίαση σε πρόσωπα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους χώρους εργασίας των εργαζομένων της επιχείρησης, όπου απαγορεύεται ρητά η τοποθέτηση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης (άρθρα 7 και 19 της Οδηγίας 1/2011 της Αρχής).
Χώροι που δρουν ανήλικοι
Σύμφωνα με το άρθρο 18 της Οδηγίας 1/2011, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής η πιθανή επίδραση της παρακολούθησης στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανηλίκων.
Κατά κανόνα, τα συστήματα επιτρέπεται να λειτουργούν μόνο ώρες που ο χώρος, το σχολείο για παράδειγμα, είναι κλειστός, μετά από σχετική, πλήρη ενημέρωση των παιδιών και των γονέων τους και αποστολή γνωστοποίησης προς την Αρχή.
Δημόσιοι χώροι
Ως δημόσιοι νοούνται, σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία και τον Αστικό Κώδικα, όσοι χώροι προορίζονται για κοινή χρήση (δρόμοι) αλλά και γενικότερα, χώροι όπου υπάρχει η δυνατότητα ελεύθερη πρόσβασης σε απεριόριστο αριθμό ατόμων (όπως τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς). Σε αυτούς η εγκατάσταση επιτρέπεται, καταρχήν, μόνο από τις δημόσιες αρχές ( ν. 3917/2011 άρθρο 14). Κατ’ εξαίρεση όμως, μπορεί να γίνει επιτρεπτή και σε ιδιώτες, λόγω της φύσεως του χώρου και με εστίαση στην απολύτως παράπλευρη έκταση (άρθρο 6 της Οδηγίας 1/2011).
ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ο υπεύθυνος επεξεργασίας, εκείνος δηλαδή που καθορίζει τον σκοπό και τον τρόπο της εκάστοτε επεξεργασίας, έχει, σύμφωνα με την Οδηγία 1/2011, τρεις κύριες υποχρεώσεις :
1. 1. Γνωστοποίησης
Το περιεχόμενο της γνωστοποίησης ορίζεται ρητά στο άρθρο 6 του ν. 2472/1997, καθώς και στο άρθρο 10 της Οδηγίας 1/2011. Με σαφήνεια οφείλει ο υπεύθυνος να εκθέτει τον σκοπό της επεξεργασίας, το είδος των δεδομένων που πρόκειται να συλλεχθούν και τους τυχόν αποδέκτες (τρίτοι, στους οποίους μεταβιβάζονται τα δεδομένα).
1. 2. Ασφάλειας και απορρήτου της επεξεργασίας
Ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για το απόρρητο και την ασφάλεια των δεδομένων όπως και για την προστασίας τους από κάθε αθέμιτη επεξεργασία ( άρθρο 11 της Οδ. 1/2011)
1. 3. Ενημέρωσης ότι συντελείται επεξεργασία
Ο υπεύθυνος οφείλει να ενημερώνει, με σχετικές ενδείξεις και πινακίδες, εμφανώς και κατανοητώς, οποιοδήποτε πρόσωπο που τυχόν πρόκειται να εισέλθει στον χώρο, ότι ο χώρος παρακολουθείται. Οι πινακίδες πρέπει να τηρούν τις προϋποθέσεις που έχει θεσπίσει η Αρχή.
ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Τα δεδομένα πρέπει να διατηρούνται για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ανάλογο του σκοπού που εκάστοτε επιδιώκεται. Σε κάθε περίπτωση και, εφόσον δεν έχει καταγραφεί κάποιο συμβάν που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό μέσο, η καταστροφή τελείται το αργότερο μέσα σε 15 μέρες (για τις πολυκατοικίες το χρονικό όριο είναι 48 ώρες), με την επιφύλαξη ειδικών διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας (άρθρο 8 της Οδηγίας 1/2011).
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
Το υποκείμενο της επεξεργασίας, ο φορέας δηλαδή των προσωπικών δεδομένων, έχει δικαίωμα πρόσβασης σε αντίγραφο του βιντεοσκοπημένου υλικού. Το δικαίωμα αυτό είναι αναιτιώδες και ασκείται με μόνη την επίκληση της ιδιότητας του υποκειμένου. Ο υπεύθυνος υποχρεούται να απαντήσει μέσα σε προθεσμία 15 ημερών. Αν δεν ικανοποιηθεί το αίτημά του, το υποκείμενο έχει δικαίωμα προσφυγής στην Αρχή.
Επιπλέον, δύναται να ασκήσει το δικαίωμα αντίρρησης επεξεργασίας των δεδομένων του και να απαιτήσει την διαγραφή του υλικού (άρθρο 13 Οδ. 1/2011).
Ανεξάρτητα από τα δικαιώματα που του παρέχει η Αρχή, το άτομο δύναται να προστατευθεί και με μόνη την επίκληση της υποχρέωσης σεβασμού της προσωπικότητάς του (άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα).
ΚΥΡΩΣΕΙΣ
Η απειλή κυρώσεων είναι αναγκαία συνέπεια των λεπτών ορίων, μεταξύ νόμιμης επεξεργασίας και καταπάτησης της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των υποκειμένων.
Κατά την κρίση της Αρχής, σε περίπτωση που οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την νόμιμη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων δεν τηρούνται, είναι δυνατή η επιβολή, στους υπευθύνους επεξεργασίας, διοικητικών κυρώσεων, όπως για παράδειγμα προειδοποίηση, πρόστιμο, ανάκληση της άδειας και ότι άλλο προβλέπεται στο άρθρο 21 του ν. 2472/1997.
Η παράλειψη γνωστοποίησης, καθώς και οποιαδήποτε μη συμμόρφωση προς την Αρχή και την νομοθεσία, συνεπάγεται και ενδεχόμενες ποινικές κυρώσεις ή/και αστική ευθύνη του υπευθύνου επεξεργασίας (άρθρα 22,23 του ν. 2472/1997).
