Το νομοθετικό πλαίσιο για την εγκατάσταση και την χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους αποφασίζεται πλέον κυρίως από το άρθρο 1/2011 ΑΠΔΠΧ και τον νόμο 2472/1997. Η πρώτη ερώτηση που θα απαντηθεί είναι τί ακριβώς ορίζεται ως σύστημα βιντεοεπιτήρησης.
Με αυτήν την ονομασία περιγράφονται τα συστήματα που είναι μόνιμα εγκατεστημένα σε ένα χώρο, λειτουργούν συνεχώς ή σε τακτά χρονικά διαστήματα και έχουν τη δυνατότητα λήψης εικόνας ή/και ήχου από τον χώρο αυτό (πρβ. και υπ’ αρ. 2/2010 Γνωμοδότηση της Αρχής, σκέψη 8). Η μετάδοση της εικόνας μπορεί να γίνεται με απευθείας σύνδεση της κάμερας στην οθόνη προβολής μέσω εσωτερικού δικτύου ή μέσω διαδικτύου. Αξίζει να σημειωθεί ότι εφόσον ένα σύστημα βιντεοεπιτήρησης λαμβάνει εικόνα από πρόσωπα, τότε συντελείται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Ακόμα και η απλή λήψη εικόνας, χωρίς καταγραφή, συνιστά επίσης επεξεργασία προσωπικών δεδομένων.
Προτού προχωρήσουμε στα σημεία στα οποία επιτρέπεται να εγκαθηστώνται κάμερες ασφαλείας, θα πρέπει να απαντηθεί το εξής ερώτημα: πότε επιτρέπεται να εγκαθίστωνται τα συστήματα βιντεοεπιτήρησης; Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, τα συστήματα αυτά θα πρέπει να είναι αναγκαία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος θα πρέπει να μην είναι δυνατό να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα (άρθρο 4 του ν. 2472/1997).Τα ηπιότερα αυτά μέσα μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά, αλλά λιγότερο φορτικά για το άτομο, π.χ. συστήματα συναγερμού στην είσοδο και την έξοδο κλειστών χώρων. Η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης εκτιμάται με βάση τον κίνδυνο που θέλει να αντιμετωπίσει ο υπεύθυνος επεξεργασίας. Έτσι, η εγκατάσταση των συστημάτων πρέπει να αποφεύγεται για την πρόληψη ζητημάτων μικρής σημασίας όπως π.χ. για τη ρίψη απορριμμάτων σε δημόσιους χώρους.
Η αρχής της αναλογικότητας έχει ιδιαίτερη σημασία στις περιπτώσεις λειτουργίας συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε χώρους εργασίας. Τα συστήματα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μέσα επιτήρησης των εργαζομένων, εκτός από εξαιρετικά ειδικές περιπτώσεις όπου αυτό δικαιολογείται από τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία κρίσιμων χώρων εργασίας π.χ. σε τράπεζες. Η λειτουργία συστήματος βιντεοεπιτήρησης σε χώρους εργασίας συνιστά περιορισμό του ατομικού δικαιώματος προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση των προσωπικών δεδομένων, όπως το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 9Α του Συντάγματος.
Η αντίθεση που δημιουργείται σε αυτό το σημείο είναι η εξής: σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, ο εργοδότης μπορεί να έχει έναν σκοπό που να επιτρέπει την εγκατάσταση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης, πχ. αποφυγή κλοπών, αλλά, σύμφωνα με την ίδια αρχή, δεν του επιτρέπεται η εγκατάσταση των συστημάτων σε χώρους όπου παρακολουθούνται οι εργαζόμενοι. Το νομικό πλαίσιο που αναφέρθηκε στην αρχή προβλέπει τα εξής:
Πρώτον: Κάμερες μπορούν να τοποθετηθούν σε χώρους εργασίας υπό τον όρο ότι αυτές εστιάζουν στο αγαθό που προστατεύουν κι όχι στους χώρους των εργαζομένων (Οδηγία 1/2011 αρ. 7)
Δεύτερον: Τα δεδομένα που συλλέγονται μέσω συστήματος βιντεοεπιτήρησης δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν ως αποκλειστικά κριτήρια για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς και της αποδοτικότητας των εργαζομένων (βλ. Οδηγία υπ’ αρ. 115/2001 για την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων, τμήμα Ε’, παρ. 6 8).
Τρίτον: Η χρήση καμερών με δυνατότητα εστίασης επιτρέπονται μόνο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο υπεύθυνος επεξεργασίας παρακολουθεί τις κινήσεις των εργαζομένων προκειμένου να επέμβει άμεσα σε περίπτωση ανάγκης πχ. νυχτερινή ασφάλεια σε μεγάλους χώρους όπως εργοστάσια και εφόσον η κάμερα καταγράφει μόνο τον απολύτως απαραίτητο χώρο (Οδηγία 1/2011 άρθρο 6).
Τέταρτον: Εφόσον η βιντεοεπιτήρηση μπορεί να δημιουργεί ψυχολογική πίεση στον εργαζόμενο, σε περίπτωση που εγκαθίσταται, είναι απαραίτητο να υπάρχουν χώροι για τους εργαζόμενους που δεν ελέγχονται ούτε παρακολουθούνται (Οδηγία 115/2001 ΑΠΔΠΧ).
Πέμπτον: Σε περίπτωση που πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις του νόμου, ο εργοδότης δύναται να προβαίνει σε εγκατάσταση και χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης στους χώρους εργασίας της επιχείρησής του, εφόσον :
- Έχει γνωστοποιήσει στην ΑΠΔΠΧ την εγκατάσταση του κυκλώματος πριν την έναρξη λειτουργίας του (άρθρο 6 Ν. 2472/1997 και ειδικότερα άρθρο 10 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
- Προβαίνει σε ενημέρωση των εργαζομένων για την παρακολούθηση και την καταγραφή της δραστηριότητάς τους με ειδικές πινακίδες αλλά και με αναλυτικότερη ενημέρωση, εφόσον του ζητηθεί από εργαζόμενο/ους (άρθρο 11 Ν. 2472/1997 και ειδικότερα άρθρο 12 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
- Ανταποκρίνεται σε τυχόν αιτήσεις των εργαζομένων για πρόσβαση στα καταγραφόμενα προσωπικά τους δεδομένα και για διατύπωση αντιρρήσεων εντός 15 ημερών (άρθρα 12 – 13 Ν. 2472/1997 και ειδικότερα άρθρο 14 Οδηγίας 1/2011 ΑΠΔΠΧ).
Το δεύτερο θέμα που τίθεται και αφορά τα συστήματα βιντεοεπιτήρησης έχει να κάνει με την εγκατάστασή τους σε δημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους. Ισχύει και πάλι το ζήτημα καταπάτησης του ατομικού δικαιώματος προστασίας των προσωπικών δεδομένων του άρθρου 9 του Συντάγματος. Για την εγκατάσταση βιντεοσυστήματος σε δημόσιο χώρο πρέπει να πληρούνται οι εξής προδιαγραφές:
Πρώτον: Η εγκατάσταση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε συγκροτήματα κατοικιών μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με απόφαση του οργάνου που είναι αρμόδιο για την διαχείριση του συγκροτήματος, πχ. της Γενικής Συνέλευσης της πολυκατοικίας, το οποίο όργανο θα είναι και υπεύθυνο για την επεξεργασία των συστημάτων (οδηγία 1/2011 αρ. 15).
Δεύτερον: Σε ξενοδοχεία/νοσοκομεία/ιατρεία/εμπορικά καταστήματα κάμερες μπορούν να εγκατασταθούν μόνο σε χώρους εισόδου/εξόδου και φύλαξης χρημάτων (οδηγία 1/2011 αρ. 15,17,19,20).
Τρίτον: Τα σημεία εγκατάστασης των καμερών και ο τρόπος λήψης των δεδομένων πρέπει να προσδιορίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδομένα που συλλέγονται να μην είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της επεξεργασίας και να μη θίγονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των προσώπων που ευρίσκονται στο χώρο.
Αν ο χώρος που καταγράφεται είναι αποκλειστικά ιδιωτικός, πχ κατοικία, συστήματα βιντεοεπιτήρησης μπορούν να εγκατασταθούν ελεύθερα εφόσον δεν λαμβάνουν εικόνα από κοινόχρηστο ή δημόσιο χώρο (Άρθρο 6ν. 2472)
Δεν θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να θεωρηθεί ότι η εκπλήρωση των παραπάνω εξαντλεί την υποχρέωση των υπευθύνων επεξεργασίας, το οποίο θα πρέπει να ιδωθεί πλέον υπό το πρίσμα του Ευρωπαϊκού Κανονισμού GDPR.